Әлеуметтің әлеуетті жай-күйі

Созақ аудандағы тұрғындардың негізгі басым бөлігінің тұрмысы мен әл-ауқаты әлеуметтік саламен тығыз байланысты. Осы орайда аудан әкімдігінің жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің басшысы Айтбаев Бақытжан Жайлауұлын сұхбатқа тартып, атқарып жатқан ауқымды істері болса халыққа таныстыра кеткенді жөн санадық.
– Бақытжан Жайлауұлы, бөлім қай бағытта, қандай стандарттар бойынша халыққа қызмет түрлерін ұсына алады?
– Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі қазіргі таңда үш министрліктің бекіткен стандарттары бойынша жұмыс істейді. Бөлімде бүгінгі таңда 29 қызмет түрі көрсетіледі. 2019 жылға Әлеуметтік сала бойынша бюджеттен барлығы 1621901,0 мың теңге қаржы қаралған. Республикалық бюджеттен 1107766,0 мың теңге, жергілікті бюджеттен 514135,0 мың теңге. Оның ішінде, Созақ ауданы әкімдігінің жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөліміне жергілікті бюджет есебінен 302490,0 мың, ал республикалық бюджеттен 949195,0 мың теңге барлығы 1251694,0 мың теңге, қаржы қаралған. «Халыққа әлеуметтік қызмет көрсету аудандық аумақтық орталыққа» жергілікті бюджет есебінен 113055,0 мың, ал республикалық бюджеттен 23335,0 мың теңге барлығы 136390,0 мың теңге қаржы қаралған. «Жұмыспен қамту орталығына» жергілікті бюджеттен 98581,0 мың теңге, республикалық бюджеттен 135236,0 мың теңге барлығы 233817,0 мың қаржы қаралған.
2018 жылы жыл басынан бастап жаңа сипаттағы атаулы әлеуметтік көмек іске қосылды. Бұл «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы» 2001 жылғы 17 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес, ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2017 жылғы 4 қазандағы №329 бұйрығымен бекітілген. Осы заң аясында аудан бойынша жыл басында ауыл, кент округтері бойынша түсіндіру жұмыстары жүргізілді. 2018 жылы атаулы әлеуметтік көмек 468 отбасы 2477 адамға 123406,1мың теңге қаржы тағайындалып төленсе, 2019 жылдың 6 айы бойынша 1464 отбасы 8434 адамға 1412595,1 мың теңге мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек тағайындалып, оның ішінде 1247 отбасы 7525 адам 1336863,6 мың теңге шартты атаулы әлеуметтік көмекке тағайындалса, 217 отбасы 909 адамға 75731,5 мың теңге шартсыз атаулы әлеуметтік көмек тағайындалып, 1464 отбасы 8434 адамға 451000,0 мың теңге төленді. Яғни былтырғы жылмен салыстырғанда 32 пайызға көбейіп отыр.
ҚР Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 9 сәуірдегі №319» Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын бекіту туралы» бұйрығына сәйкес, Созақ аудандық мәслихатының 2017 жылғы 30 маусымдағы №90 шешіміне сәйкес 2018 жылы ХҚКО арқылы 193 отбасына 868 адамға 9000,0 мың теңге тұрғын үй көмегі тағайындалып төленсе, 2019 жылы жыл басынан ХҚКО арқылы 196 отбасыға 882 адамға 8973,3 мың теңге тұрғын үй көмегі тағайындалып төленді.

– Мекеменің атауы «жұмыспен қамту» болған соң осы салада атқарылып жатқан игі шаралар туралы айтып өтсеңіз?
– Созақ ауданы бойынша халық саны 01.04.2019 жылы 61679 адамды құрайды Экономикалық белсенді халық 30193 (оның ішінде: 28704 жұмыспен қамтылған халық, 1489 жұмыссыздар) Жұмыспен қамтылған халық – 28704 адам (оның ішінде 20852-і жалдамалы қызметкерлер, 7852-і өздігінше жұмыспен қамтылған халық). Жұмыссыздық деңгейі 4,9 пайызды құрады. 2016 жылдың 9 қыркүйегіндегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің кеңейтілген отырысында мемлекет Басшысының берген тапсырмасына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 29 желтоқсандағы №919 қаулысымен «Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы» бекітілді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 26 желтоқсандағы №882 қаулысы негізінде өзгерістер мен толықтырулар енгізіліп, бағдарламаның атауы «Еңбек» нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған бағдарламасы болып өзгертілді. Елбасымыздың «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Қазақстан халқына Жолдауы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 9 қыркүйектегі кеңейтілген отырысының № 01-7.8 хаттамасын негізге алады.

–Бақытжан Жайлауұлы, аталмыш бағдарламаның мақсаты туралы нақтырақ айтсаңыз?
– Халықты нәтижелі жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және азаматтарды кәсіпкерлікке тарту, 2019 жылы Кешенді жоспарды іске асыру аясында 2486 адамды қамту жоспарланса, нақты 1381 адам қамтылып отыр немесе жылдық жоспар 55,6 пайызға орындалған, тиістісінше жұмыссыздар, өздігінше жұмыспен қамтылғандар жоспарға сәйкес қамтылуда. Бағдарламаның бірінші бағыты «техникалық және кәсіптік білімі бар кадларды даярлау» – қысқа мерзімдік курстар бойынша ауылдық округ, кент әкімдіктерінің жолдаған мәліметтеріне сәйкес еңбек нарығында сұранысқа ие 147 оқуға ниетті азаматтар анықталып, жылдық жоспар бекітілген. Оқу басталуына сәйкес тиісті жұмыстар жүргізілетін болады.
Бағдарламаның екінші бағыты «жаппай кәсіпкерлікті дамыту» шеңберінде жеке ісін ұйымдастыру және кеңейтуге 50 адам 204,0 млн. теңгеге шағын несиемен қамту жоспарланып, 16 адам 55,7 млн. теңге несиемен қамтылды. «Бастау-Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне 50 адамды оқыту жоспарланып, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлік палатасының ұйымдастыруымен 50 адам оқып сертификатпен қамтылды.
Бағдарламаның үшінші бағыты «жұмыспен қамту және еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру» шеңберінде 772 адам тұрақты жұмысқа орналастырылып жылдық жоспар 55,7 пайызға орындалды
Кешенді жоспарды орындау мақсатында қоғамдық жұмысқа 400 адам жоспарланса, 387 адам қамтылып, жоспар 96,8 пайызға орындалды. Әлеуметтік жұмыс орнына 30 жұмыс берушілермен келісім шарт түзіліп, нақты 118 (жылдық жоспар 100 адам) нысаналы топтағы азаматтар жолданды (118 пайыз) (қаралған қаржы 26400,0 теңге). Жастар практикасына 47 жұмыс берушілермен келісім шарт түзіліп, нақты 107 (жылдық жоспар 130 адам) адам жіберілді. (82,3 пайыз, 2019 жылдың 6 айының қорытындысы бойынша 49 мүмкіндігі шектеулі мүгедектер шараға қатыстырылды. Оның ішінде: қоғамдық жұмысқа – 22, тұрақты жұмыс орнына – 17 азамат, әлеуметтік жұмыс орнына – 5 азамат, шағын несиемен – 1 азамат, «Бастау-Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқумен – 4 азамат қамтылды.

– Ардагерлермен және қарттармен жұмыс жүргізу әрине, күн тәртібінен түспейді. Дей тұрғанымен елге еткен еңбекті екшеп берсеңіз?
– Аудан әкімдігінің жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі 13.04.2005 жылғы «Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» және 29.12.2008 жылғы «Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» заңдары талаптарын орындауда біршама жұмыстар атқарып келеді. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі №279 бұйрығына сәйкес, ардагерлермен жұмыс және жалғызілікті қарттарға үйде арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету бөлімшесі екі түрлі мемлекеттік қызмет көрсетеді. Олар «Семей ядролық сынақ полигонында ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды тіркеу, біржолғы мемлекеттік ақшалай өтемақы төлеу, куәлік беру», «Ақталған адамға куәлік беру» 29 тамыз «Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күніне» байланысты 27.09.2017 жылғы «Созақ аудандық мәслихатының 2016 жылғы 19 шілдедегі №29 «әлеуметтік көмек көрсетудің, оның мөлшерлерін белгілеудің және мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарының тізбесін айқындаудың қағидасын бекіту туралы» шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы № 104 шешіміне сәйкес, азаматтарға берілетін бір жолғы ақшалай өтемақы тамыз айында беру жоспарлануда. «Семей ядролық сынақ полигонында ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен адамдарға куәлік беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет бойынша 2019 жылы №1 куәлік берілді. Ауданда бүгінгі таңда 19 ҰОС мүгедегіне теңестірілгендер, 21 ауған соғысының ардагері, 6 Чернобыль апатына қатысқандар, 10 қаза болған әскери қызметкердің жанұясы, 21 қайтыс болған соғыс мүгедектерінің қайтадан некеге тұрмаған жесірлері, 411 тыл еңбеккерлері және 1938 батыр аналар, 1157 күміс алқа иегерлері бар. 2019 жылға облыстық бюджеттен Ардагерлер үйіне 142 дана жолдама бөлінсе, үстіміздегі жылдың алты айында кезегіне қарай 80 зейнеткер қарттар демалып келді. Ал, «Мейір» ардагерлер үйіне 2019 жылға 144 дана жолдама бөлінсе үстіміздегі жылдың алты айында 90 зейнеткерлер кезегіне қарай демалып келді.Ардагерлермен жұмыс және жалғызілікті қарттарға үйде арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету бөлімшесіне аудан бойынша 83 жалғызілікті қарттар әлеуметтік қамқорлыққа алынған. Оларға 19 әлеуметтік қызметкерлер бекітілген кесте бойынша қызмет көрсетуде. Үстіміздегі 6 айда бөлімшеге әлеуметтік қамқорлыққа алынған 42 жалғызілікті қарттарға демеушілер арқылы 277,6 мың теңгенің қаржылай заттай азық-түліктер алынып берілді. 15 ақпан — Кеңес әскерлерінің Ауғанстан жерінен шығарылған күніне байланысты аудан әкімінің мерекелік қабылдауы ұйымдастырылып аудан көлеміндегі 21 Ауған соғысының ардагерлеріне жергілікті бюджеттен (5 АЕК) 12625 теңгеден барлығы 265,1 мың теңге берілді. 8 наурыз-халықаралық әйелдер күніне байланысты аудан көлеміндегі 1134 батыр аналарға 6,0 мың теңгеден барлығы 6804,0 мың теңге жеке есеп шоттарына аударылып берілді. 9 мамыр Ұлы Жеңістің 74 жылдық мерекесіне байланысты аудандық маслихаттың шешіміне сәйкес, аудандық бюджеттен әр ардагерге 100 АЕК көлемінде барлығы 1262,5 мың теңге қаржы берілді, 411 тыл ардагерлеріне, 6 Чернобыль апатына қатысушыларға, 19 ҰОС мүгедегіне теңестірілгендерге, 21 ҰОС мүгедегінің жесірлеріне барлығы 457 адамға 5 АЕК (12625 теңгеден) 5769,6 мың теңге көлемінде қаржы бөлініп, барлығы 7032,1 мың теңге жеке есеп шоттарына аударылып берілді.

– Мүмкіндігі шектеулі мүгедек балаларға үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшесінің жұмысы туралы тілге тиек етсеңіз?
– Ауданда бүгінгі таңда 2588 мүгедек бар. Оның ішінде: І топ мүгедегі-243; ІІ топ мүгедегі -977; ІІІ топ – 940 мүгедек; Бала жастан мүгедектер – 428 мүгедек. Мүмкіндігі шектеулі азаматтарға медициналық-әлеуметтік сараптама бөлімі дайындаған жеке оңалту бағдарламалары бойынша бөлім тарапынан «Е-Собес» автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне олардың орындалуы туралы деректер мен есептіліктер енгізіліп отырады. Яғни, мүгедектерді әлеуметтік оңалту, олардың анықталған қажеттіліктері бойынша медициналық-әлеуметтік сараптама бөлімі әзірлеген мүгедектің ЖОБ-сы міндетті түрде «Е-Собес» ААЖ-де көрінеді. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі №279 бұйрығымен бекітілген стандарт бойынша мүмкіндігі шектеулі мүгедектер бөлімшесі 8 мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді. Олар «Мүгедектерді протездік-ортопедиялық құралдармен қамтамасыз ету», «Мүгедектерді сурдо-тифлотехникалық және міндетті гигеналық құралдармен қамтамасыз ету», «Мүгедектерге кресло-арбалар беру», «Мүгедектерді санаторий-курорттық емдеумен қамтамасыз ету»; «Жүріп-тұруы қиын бірінші топтағы мүгедектерге жеке көмекшінің және есту кемістігі бар мүгедектерге ымдау тілі маманының қызметтерін ұсыну үшін, «Мүгедек балаларды үйде оқытуға жұмсалған шығындарды өтеу», «Үйде күтім көрсету жағдайында арнаулы әлеуметтік қызмет көрсетуге құжаттар рәсімдеу», «Медициналық – әлеуметтік мекемелерде арнаулы әлеуметтік қызмет көрсетуге құжаттар рәсімдеу». «Мүгедектерді протездік-ортопедиялық құралдармен қамтамасыз ету» мемлекеттік көрсетілетін қызметі бойынша: басұстағыштар, балдақ, тізе протезі, тутор, қол протезі, ортопедиялық аяқ киім, кеуде протезі, таяқ, емдік белдік, бандаж, ортез, жамбас протезі, аппарат, корсет, жетек арба, реклинатор, балаларға арналған емдік шалбар, аяқ киім аппараты жатады. Бұл заттардың қайта ауыстыру уақыты балаларға 1 жыл, ересектерге 2 жыл. «Мүгедектерді протездік-ортопедиялық құралдармен қамтамасыз ету» мемлекеттік көрсетілетін қызметі бойынша 2018 жылы 119 мүмкіндігі шектеулі азаматтар 220 протездік-ортопедиялық құралдарды қажет ететін болса, 2019 жылдың 6-айында Шымкент қаласындағы «Көгершін протездік-ортопедиялық орталығы» арқылы, 33 мүмкіндігі шектеулі азаматтар 71 протездік-ортопедиялық құралдарды қамтамасыз етілді, келіп түскен өтініш саны 89. Өтініштер ХҚКО арқылы беріледі. «Мүгедектерді міндетті гигеналық құралдармен қамтамасыз ету» мемлекеттік көрсетілетін қызметі бойынша жергілікті бюджеттен 13767,0 мың теңге қаржы бөлінсе, 81110 дана гигеналық құрал, 48 дана несеп қабылдағыш және 108 дана нәжіс қабылдағыш (калоприемник) алынды. 2018 жылы 225 адам, 164,250 дана гигиеналық құралдармен қамтамасыз етілсе, 2019 жылы жаңадан 23 адам қосылып 247 адам қамтамасыз етілуі қажет. Бүгінгі таңда 106 адам қамтамасыз етілді. «Мүгедектерді санаторий-курорттық емдеумен қамтамасыз ету» мемлекеттік көрсетілетін қызметі бойынша 2019 жылы мүгедектерді емделу сауықтыру орындарына облыстық басқармадан 7058,0 мың теңгеге 68 жолдама берілсе, оның 29 жолдамасына азаматтар демалып келді. Жергілікті бюджеттен бөлінген 14286,4 мың теңгеге 123 дана жолдама алынып, оған 41 азаматтар демалып келуде. «Жүріп-тұруы қиын бірінші топтағы мүгедектерге жеке көмекші маманының қызметтерін ұсыну үшін» мемлекеттік көрсетілетін қызмет бойынша, жергілікті бюджеттен 40030,0 мың теңге қаржы қаралып, І топтағы жүріп-тұруы қиын 132 мүгедекке жеке оңалту бағдарламасы негізінде 130 жеке көмекші қызмет көрсетіп келеді. 2019 жылға жаңадан ЖОБ-мен 12 мүмкіндігі шектеулі азаматтар қосылып отыр. «Есту кемістігі бар мүгедектерге ымдау тілі маманының қызметтерін ұсыну үшін» мемлекеттік көрсетілетін қызмет бойынша , 2019 жылға жергілікті бюджеттен 1470,0 мың теңге қаржы қаралса, республикалық бюджеттен 1470,0 мың теңге қаржы бөлініп, келісім шарт негізінде есту кемістігі бар 11 мүгедекке 3 ымдау тілі маманы қызмет көрсетеді. Ымдау тілі маманы 1 мүгедекке жылына 60 сағат қызмет көрсетсе, оның 30 сағатының қаржысы жергілікті бюджеттен төленсе, қалған 30 сағатының қаржысы республикалық бюджеттен төленеді. Ымдау тілі маманының 1 сағатына төленетін қаржысы 4455 теңгені құрайды. 2019 жылы жергілікті бюджеттен «Инватакси» қызметін алу үшін 1532,0 мың теңге қаржы бөлінсе, 2 автокөлік «Әлеуметтік такси» қызметіне 6768,0 мың теңге қаржы қаралып, аудандағы мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қызмет көрсетуде. Ауданда 19 созылмалы бүйрек ауруымен ауыратын азаматтар бар. Оның 11 азаматы Шымкент қаласында пәтер жалдап тұратын болса, қалған 8 азаматы аптасына 3 рет «Әлеуметтік такси» қызметі Шымкент қаласындағы «ДИАЛЕЗ» орталығына апарып, ем қабылдап болғаннан соң қайта Шолаққорған ауылына алып келеді. Адамның қорғаныс тапшылығының қоздырғышы (АҚТҚ) инфекциясын емханада емделу кезінде жұқтырған бір азаматқа өтемақы ретінде, 2012 жылдан бастап жергілікті бюджеттен бөлінген қаржылар жеке есеп шотына толығымен ай сайынғы жәрдемақысы ретінде төленіп келеді. 2019 жылы 663,6 мың теңге қаралып, ай сайын 55,3 мың теңгеден аудандық почта торабы арқылы аударылып келеді. Туберкулез ауруын жұқтырған аудандағы 17 азаматқа ай сайы 11340 тенгеден 2016 жылдан бастап жергілікті бюджеттен төленіп келеді. 2019 жылы осы мақсатқа жергілікті бюджеттен қаржы қаралып, 10 МРП төленуде. «Үйде әлеуметтік қызметтерін ұсыну үшін» мемлекеттік көрсетілетін қызмет бойынша 2019 жылы жергілікті бюджеттен 38255,4 мың теңге қаржы бөлінді. Жеке оңалту бағдарламасы негізінде 143 мүмкіндігі шектеулі мүгедек балаларға 27 әлеуметтік қызметкерлер қызмет көрсетеді.

– Айтқандай соңғы жылдары азаматтық хал актілерді тіркеу саласы да сіз басқаратын бөлімде жүзеге асып жатқан шығар?
– Дұрыс айтасыз, 2018 жылы Азаматтық хал актілерді тіркеу саласы бойынша 1291 жаңа туылған нәресте тіркелген. Ал қайтыс болған адам саны 266. Азаматтық хал актілерді тіркеу саласы бойынша 2019 жылдың 6 айында 925 азаматтық хал актілері тіркелді. Оның ішінде, туу туралы акт жазба – 554, қайтыс болу туралы тіркелген акт жазба – 137, неке қию туралы акт жазбалар саны – 146, неке бұзу туралы акт жазба саны – 58, әке болуды анықтау акт жазбалар саны – 27. Бала, қыз асырап алу туралы акт жазбалар саны – 3. Электронды түрде 4 адам некеге тұруға өтініш беріп, 4 адамның өтініштері тіркелді. Электронды түрде 292 адам туу туралы куәлік алуға өтініш беріп, 292 адамың өтініштері тіркелді. Мерзімі бұзылып тіркелген қайтыс болу туралы акт жазбалар жоқ. Бөлімде көрсетілетін қызметтер қазіргі таңда дерлік барлығы ХҚКО арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі таңда көрсетілетін қызметтердің барлығын Электронды үкімет түрінде көрсету барынша қолға алынуда. Мекемеде өзін өзі қызмет көрсету бұрыштары бар. Азаматтар осы бұрыштар арқылы қызметтің түрлерін электронды түрде ала алады. Электронды үкіметтің тиімді тұстары өте көп. Біріншіден, уақыт үнемдейді. Екіншіден халық үшін қолайлы. Сол себептен де, «E-Gov» порталының көмегіне жүгінгендер саны жылдан – жылға тек өсіп келеді.Мемлекеттік қызметкерлер мейілінше сандық қолтаңбамен қамтылған. Азаматтар тіпті, ұялы телефон арқылы арқылы қызметтер түрлерін оңай әрі жылдам ала алады. Қажетті құжаттар электронды поштаға келеді.

– Сұхбатыңызға рахмет!

Сұқбаттасқан
Мақсат Қарғабай.