ҚЫЗЫЛШАНЫҢ БЕЛГІЛЕРІ, АЛДЫН-АЛУ ЖӘНЕ ЕМДЕУ

Қызылша — жұқпалы (өте жұқпалы) жедел вирустық ауру. Негізінен балалар мекемесіндегі вакцинацияланбаған балалар қызылшамен ауырады. Бұрын ауырмаған және қызылшаға қарсы вакцина алмаған жасөспірімдер мен ересектер де бұл инфекцияға өте сезімтал болып қалады.

Қызылша инфекциясы қалай пайда болады?
Инфекция көзі қызылшамен ауыратын адам аурудың алғашқы белгілері пайда болғаннан бастап, бөртпелер басталғаннан бесінші күнге дейін инфекция жағдайында науқаспен байланыста болғаннан кейін 7-күннен 17-күнге дейін созылады (инкубациялық кезең).
Қызылша — ауа-тамшы инфекциясы. Вирус ағзаға жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабаттары мен қызылша ауруымен ауыратын адамның көздері арқылы енеді, ол оны тыныс алу, сөйлесу, түшкіру және жөтелу арқылы таратады. Қызылша вирусы өте құбылмалы-ауа ағынымен көрші бөлмелерге, тіпті ғимараттың басқа қабаттарына терезелер, желдету, кілт саңылаулары арқылы кіре алады, сондықтан сіз науқаспен бір үйде болу арқылы жұқтыруыңыз мүмкін.
Бұл жағдайда вирус сыртқы ортада тез өледі, сондықтан инфекцияның заттар арқылы, сондай-ақ науқаспен байланыста болған адамдар арқылы таралуы мүмкін емес. Басқаларға жұғу қаупін азайту үшін қызылшамен ауырған науқастың бөлмесін жиі желдетіп отыру қажет.

Қызылша ауруы қалай жүреді?
Ауру жедел басталады. Яғни бала әлсіздікке, қатты бас ауруына, дене қызуының 40ºC дейін көтерілуіне, тәбетінің болмауына, мұрынның ағуына, құрғақ жөтелге шағымданады. Баланың тамағы қызыл, ісінген, мойын лимфа түйіндері ұлғайған болады. Көздің шырышты қабатының қызаруы, көздің жасаурауы, содан кейін іріңді бөлінділер пайда болады. Аурудың екінші немесе үшінші күнінде ауыз қуысында қызғылт түсті нүктелік бөртпелер (энантема), ұртында, қызыл иек және еріннің шырышты қабатында қызылшаға тән кішкентай ақшыл дақтар көрінеді. Аурудың 4-5-күнінде — алдымен бас терісінде, құлақтың артында, бет аймағында бөртпелер пайда болады. Келесі күні ол денеге, қолдары мен аяқтарына таралады. Қызылша бөртпесі денеге жайылып, кішкентай қызыл дақтар мен үлкен дақтардың бірігуімен көрінеді.
Бөртпе пайда болған кезде баланың жағдайы күрт нашарлайды – қайтадан дене қызуы көтеріледі, катаральды көріністер күшейеді (мұрыннан су ағу, жөтел), конъюнктивит белгілері ұлғаяды. Бала летаргиялық, қалыпта тамақтан бас тартады, ұйқысы мазасыз болады. Егер асқынулар болмаса, төртінші күннен бастап науқастың жағдайы жақсарады. Бөртпе мүлдем жойылады, дене қызуы қалпына келеді.

Қандай асқынулар болуы мүмкін?
Қазіргі уақытта сауатты емдеу уақтылы басталған кезде қызылша асқынулары сирек кездеседі. Балалардың көпшілігінде (ересектерден айырмашылығы) бұл ауру асқынуларсыз өтеді. Асқынулар бір жасқа дейінгі балаларда, салмағы аз балаларда және аллергиямен ауыратындарда жиі кездеседі. Аурудың ағымы тыныс алу жүйесінің зақымдануымен қиындауы мүмкін. Кішкентай балаларда стоматит жиі кездеседі. Қызылшаның ең ауыр асқынулары — менингит және энцефалит, бірақ, бақытымызға орай, өте сирек кездеседі.

Қалай емдеу керек?
Асқынбаған қызылша міндетті түрде дәрігердің бақылауымен үйде емделеді. Аурудың ауыр ағымымен, асқынулардың дамуымен ауруханаға жатқызуға болады. Әдеттегі қызылшаны емдеу симптоматикалық болады, оған суды көп мөлшерде пайдалану, дене қызуы төмендегенге дейін төсек демалысы қатаң сақталуы керек, сондай-ақ мұрыннан су ағу және тамақ ауруы кезінде антибиотиктер, қақырық түсіретін дәрілер мен дәрумендерді қолдану керек. Дене қызуы төмендегенге дейін өсімдік-сүт диетасы сақталады, кейін дұрыс тамақтануға рұқсат етіледі.
Антибиотиктер қайталама инфекция қосылып, асқынулар дамыған кезде ғана тағайындалады. Науқас бала орналасқан бөлмеде күнделікті дымқыл тазалау қажет. Желдету мүмкіндігінше жиі болуы керек. Перделерді таза ұстаған дұрыс, өйткені қызылша кезінде фотофобия болады. Науқас баланың төсек-орындары мен пижамалары жаңа болуы керек. Бала қарапайым сумен, компоттар және жеміс сусындарын көп ішуі керек. Тағам жеңіл, жұмсақ болуы тиіс. Мысалы, ашытылған сүт өнімдері (айран, йогурт), көкөніс сорпалары, көкөніс және жеміс пюресі, қайнатылған ет берген жөн. Қызылшадан кейін бала өте әлсірейді. Біраз уақыт өзін жақсы сезінбеуі, нашар тамақтануы, көңіл-күйі болмауы, тез шаршауы мүмкін. Оның иммундық жүйесі кем дегенде екі ай бойы кез-келген инфекцияға өте сезімтал болып қалады.

Қызылшаның алдын алу керек
Қызылшамен ауыратын адам өмір бойы осы инфекцияға қарсы иммунитетті сақтайды. Бұл инфекцияның алдын алудың негізгі әдісі — белсенді иммундау. Жалпы қызылшаға қарсы вакцинация 12 айлық балаларға, ревакцинация алты жаста жүргізіледі. Қызылшаға қарсы иммундау 15-17 жас аралығындағы бұрын егілмеген және қызылшамен ауырмаған жасөспірімдерге және 35 жасқа дейінгі ересектерге де жасала береді.
Вакцинация – қызылшаның алдын алудың ең жақсы және тиімді әдісі. Қызылшаға қарсы егу-бұл әлсіреген вирустың жасанды инфекциясы, нәтижесінде ағзада қорғаныс иммунитетін дамытады. Вакцинациядан кейін 6-21 күн аралығында балаларда дене температурасының жоғарылауы, кейде конъюнктивит пен кішкентай бөртпе пайда болуы мүмкін. Бұл белгілер 2-3 күн бойы сақталады, содан кейін барлық белгілер жойылады. Қатты қорқудың қажеті жоқ.
Қызылшамен ауыратын, бұрын ауырмаған және осы инфекцияға қарсы вакцинацияланбаған адамға пассивті иммундау жүргізілуі мүмкін. Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде бұрын қызылшамен ауырмаған және вакцинацияланбаған балалар үшін, байланыс басталғаннан бастап 17 күнге карантин белгіленеді. Яғни балалар оқшауланады. Инфекция ошағында күн сайын науқаспен байланыста болған балаларға профилактикалық тексеру жүргізіледі. Қызылшамен ауырғандардың барлығы шұғыл түрде оқшауланады.

Митигирленген қызылша
Анасынан қызылшаға қарсы антиденелер алған, қызылшаға қарсы егілген немесе иммуноглобулинмен пассивті иммунизацияланған балалар мен ересектер әлі де жұқтырып, ауырып қалуы мүмкін. Алайда бұл жағдайларда қызылша атипті және әлдеқайда жеңіл — жоғары температурасыз, қатты бөртпесіз және асқынусыз жүреді. Мұндай қызылша митигирленген қызылша деп аталады.

Жүктілік кезіндегі қызылша.
Егер болашақ ана қызылшамен ауырса, түсік түсіру немесе мерзімінен бұрын босану мүмкін. Бұл жағдайда баланың салмағы аз болады. Қызылшаға қарсы вакцинация немесе ревакцинация қызылшаға қарсы антиденелері жоқ әйелдерге тұжырымдамадан кем дегенде бір ай бұрын жүргізілуі керек. Жүктілік кезінде оны жүргізу мүмкін емес. Егер қызылшаға қарсы иммунитеті жоқ жүкті әйел науқаспен байланыста болса, байланысқаннан кейінгі алғашқы күндерде иммуноглобулинмен пассивті иммундау жүргізілуі мүмкін.

А.О.Қылышбаева,
№6 қалалық емханасының бас дәрігері.