АҚЫЛЫ ЖОЛДАН ТҮСКЕН АҚША ҚАЙДА ЖҰМСАЛАДЫ?

Қазіргі заманғы көлік қатынасының қарқынды дамуы жол сапасына жоғары талап қояды. Осы орайда, ақылы жолдар – инфрақұрылымды жақсартудың тиімді жолдарының бірі. Мұндай жолдардың басты артықшылығы – сапалы әрі қауіпсіз қозғалысты қамтамасыз ету. Біріншіден, ақылы жолдарда қозғалыс жылдам әрі ыңғайлы болады. Себебі олар заманауи талаптарға сай салынып, тұрақты түрде жөндеуден өтеді. Тегін жолдарға қарағанда, мұнда шұңқырлар мен ой-шұңқырлар аз кездеседі, бұл өз кезегінде көліктің тез әрі қауіпсіз жүруіне мүмкіндік береді.

Екіншіден, ақылы жолдарда көлік кептелісі азаяды. Жүргізушілер жол ақысын төлейтіндіктен, мұнда көлік ағыны реттеліп, тығыздық деңгейі төмен болады. Бұл әсіресе ірі қалалар арасындағы тасымал жылдамдығын арттырады. Үшіншіден, ақылы жолдардың енгізілуі мемлекет бюджетіне қосымша табыс әкеледі. Жиналған қаражат жолдарды күтіп ұстауға және жаңаларын салуға жұмсалады. Осылайша, жол сапасы мен қызмет көрсету деңгейі жақсарып, бүкіл көлік инфрақұрылымының дамуына үлес қосады. Осы орайда, қазір елімізде 3,6 мың шақырым автожол ақылы негізде қызмет етеді. Ал жыл соңына дейін бұл көрсеткіш 4 мың шақырымға дейін ұзармақ. Көлік министрлігі Автомобиль жолдары комитетінің басқарма басшысы Ғабит Шымырбаевтың айтуынша, ақылы жолдар тек республикалық тас жолдарда енгізілген. Былтыр көптеген үлкен жоба аяқталды. Қарағанды-Алматы, Талдықорған-Өскемен, сонымен қатар Ақтөбе-Астрахань бағыттарындағы жолдардың жұмысы толықтай бітті. Бұл жолдар баяғыда 2 жолақты, ІІІ техникалық санаттағы жолдар болса, бүгінде І санатқа ауыстырылды, яғни 4 жолақты жолға ауысып отыр.
Атап айту керек, ақылы жолдардың барлығы – қайта жаңартудан өткен және күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілген жолдар. Осы орайда, министрлік өкілі елімізде ақылы жолдар неге көбейіп жатқанын түсіндірді. Сөзінше, І санаттағы жолдарды жыл бойы күтіп ұстау үшін қомақты қаражат керек. Республикалық бюджетке ауыртпалық түсірмей, жолдардың шығыны өзін-өзі жабу үшін ақылы жолдар енгізіледі, яғни ақылы жолдан түскен қаражат толығымен сол жолдарды күтіп ұстауға жұмсалады. Бұл жұмыстар кейін де жалғасады. Үкімет отырысында да осы мәселе талқыланды. Биыл жоспар бойынша 4000 шақырымға дейін ақылы жолдар іске қосылады. Елімізде І техникалық санаттағы жалпы ұзындығы 2 161 шақырым болатын 11 ақылы учаске бар. Ал ІІ және ІІІ техникалық санаттағы 7 учаскенің ұзындығы — 1 514 шақырым.
Жалпы жоғарыда атап өтілгендей, елімізде жылдан жылға ақылы жолдардың саны артып жатыр. Алайда құн төлеп, қалтасы жұқарған жүргізушілер қаржысының қайда жұмсалып жатқанын білмейді. Көпшіліктің көкейіндегі бұл сауалға көлік министрлігінің өкілі жауап беруді ұмытпады. Нақтырағы «Бізде «QazAvtoJol» ұлттық операторы бар. Жол пайдаланушыларынан түскен қаражаттың барлығы сол ұлттық компанияның арнайы есепшотына түседі. Жолдардың бәрі — мемлекет меншігі. Одан түскен қаражат та 100 пайыз Үкіметке тиесілі. Ұлттық оператор ол қаржыны жолды күтіп ұстауға, қажетті техникаларды алуға немесе басқа да шығындарға жұмсап отырады. Одан басқа нәрсеге жаратылмайды» дейді Автомобиль жолдары комитетінің басқарма басшысы. Министрлік өкілі өткен жылы ақылы жолдан қазынаға 48 млрд теңге түскенін айтты. Бұл қаражаттың 70 пайызы ақылы жолдарды нормативке сәйкес күтіп ұстауға жұмсалды. Ол жолдарды күтіп ұстауға қыстыгүні қар шығаратын, жазда жолдағы қоқысты тазалайтын техника қажет. Қалған 30 пайызына қажеттілікке байланысты осындай техникалар сатып алынды. Көлік министрлігінің биылғы жоспарына сәйкес, ақылы жолдан түсетін ақша 60 миллиардқа жетпек. Ал келер жылы 100 миллиард теңге жиналуы мүмкін деген болжам жасап отыр. Ғабит Шымырбаев жиылған қаржы артылып қалса, қайда жаратылатынын да жасырмады. Бұл туралы «Әзірге ақылы жолдардан түскен қаржы тек жолдарды күтіп ұстау жұмыстарына ғана жетіп жатыр. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, қаражат кезең-кезеңімен жұмсалады. 1-кезекте жолды күтіп ұстауға, 2- кезекте техника алуға, егер де осы екі шығыннан қаражат артылып жатса, жаңа жолдар салуды жоспарлап отырмыз» дейді ол.