ӘЛЕУМЕТТІК КЕСЕЛДЕР ЖАСТАРДЫ ҚҰРДЫМҒА ТАРТАДЫ

Қазіргі жаһандану дәуірінде ақпараттық технологиялар мен коммуникация құралдарының қарқынды дамуы адам өмірінің әр саласына жаңа мүмкіндіктер сыйлауда. Бұл, әсіресе, жастарға қатысты. Олар шексіз ақпарат ағынында еркін жүзеді, өздерін қызықтырған тақырыпта білім алып, саяхаттап, жаңа кәсіп түрлерін меңгеруге ұмтылады. Алайда осы заманның жетістіктерімен қатар, оның көлеңкелі тұстары да бар. Солардың бірі – құмар ойындарға тәуелділік, яғни лудомания дерті. Лудомания – жастардың болашағына балта шабатын аса қауіпті құбылыс. Ол жас буынның ішкі мүмкіндіктерін тұсаулап, қоғам мен мемлекет дамуының келешегіне зор қатер төндіреді.

Ең әуелі, лудомания дегеніміз не? Лудомания – құмар ойындарға шектен тыс әуестік, психологиялық тәуелділік. Адам ойыннан ұтқан сәттегі бір сәттік рахатты қайта сезінуге ұмтылады, өз ақыл-ойын, энергиясын, қаржысын сол қызыққа сарп етеді. Бастапқыда бұл қызығушылық түрінде көрінгенімен, уақыт өте келе тәуелділікке айналып, адамға зиянын тигізе бастайды. Жастар үшін бұл дерттің аса қауіпті болуының себебі – олардың өмірлік ұстанымдары, құндылықтары әлі толық қалыптаспаған, тәуекелге бейімділігі жоғары, ал тәжірибесі жеткіліксіз. Лудомания жастардың болашағына балта шабады деуіміздің бір себебі – ол олардың өмірлік мақсаттарына, оқу-білімге деген ынтасына, кәсіптік өсуіне кедергі жасайды. Студенттік жылдар – адамның тұлға ретінде қалыптасатын, өз мамандығы бойынша терең білім алатын, кәсіби дағдыларды меңгеретін мезгіл. Алайда құмар ойындарға тәуелді жас сабаққа немқұрайлы қарап, бос уақытының барлығын виртуалды немесе нақты ойын залдарында өткізіп, оқу үлгерімін төмендетеді. Нәтижесінде сапалы білім алудың орнына ұтылған ақшасын қайта қайтару үшін тағы да ойынға кіріп, түңіле береді. Бұл оның болашақта еңбек нарығында бәсекеге қабілетті маман болу мүмкіндігін азайтады. Сондай-ақ лудомания жастардың психологиялық денсаулығына ауыр соққы береді. Жеңістен кейінгі алдамшы шаттықтың орнын ұтылудан туған күйзеліс, үрей, өзіне деген сенімсіздік басады. Тәуелді жас тұлға моральдық тұрғыдан әлсіреп, ішкі жан дүниесін тепе-теңдіктен айырады. Өзіне көңілі толмай, бір кездері арман еткен мақсатынан бас тартып, уақытын бос әурешілікке жұмсай бастайды. Психологиялық күйзеліс кейде депрессияға ұласып, асқынған жағдайда суицидтік ойларға да әкелуі мүмкін. Осылайша лудомания бір жастың ғана емес, тұтастай қоғамның ішкі тыныштығына қаяу түсіреді.
Лудоманияның тағы бір зияны – отбасылық қатынастар мен әлеуметтік байланыстарды бұзу. Жас адам ата-анасының үмітін ақтамай, отбасылық бюджетті ысырап етіп немесе қарызға батып, туыстармен араздасуы ықтимал. Достарынан алшақтап, өзінің құмарлығын жасырғысы келеді, өтірік айтуға, алдау-арбауға барады. Нәтижесінде ол әлеуметтік ортадан оқшауланып, жалғыздыққа ұшырайды. Демек, лудомания жеке тұлғаның ғана емес, оның жақындарының да өмірін астаң-кестең етеді. Экономикалық тұрғыдан да лудомания зиянды. Жас адам оқуын тәмамдап, еңбек жолына түскенде өзіне, отбасына, қоғамға пайдасын тигізуі тиіс. Ал лудоманияға шалдыққан жағдайда, ол тұрақты жұмысын жоғалтып, қаржылық дағдарысқа ұшырайды, тіпті қарызға белшесінен батып, қылмыс жасауға да тәуекел етуі мүмкін. Бұл қоғамда жұмыссыздықтың, қылмыстың көбеюіне, ұлттық экономиканың әлсіреуіне ықпал етеді. Моральдық-рухани тұрғыдан алғанда, құмар ойындардың алдамшы дүниесі жастарды адал еңбек, әділеттілік, ғылым мен өнер, мәдениет сияқты құндылықтардан алыстатады. Ұлттық дәстүрімізде еңбектің қадірі, адал нан маңызға ие. Лудомания болса еңбексіз, оңай олжаға кенелуді насихаттайды, бұл – рухани құндылықтарымызға тікелей қайшы.
Бұл дертке қарсы қандай шаралар қолдануға болады? Біріншіден, заңнамалық тұрғыда құмар ойын бизнесін қатаң реттеу, жастардың қолжетімділігін шектеу, жарнаманы азайту қажет. Екіншіден, білім беру жүйесінде қаржылық сауаттылық, құмар ойындардың зияны туралы арнайы сабақтар мен тренингтер енгізу маңызды. Үшіншіден, отбасылық тәрбие мен ата-аналардың жауапкершілігі күшейіп, балаларымен ашық сөйлесу, оларды дұрыс жолға бағыттау керек. Төртіншіден, психологтар мен әлеуметтік қызметкерлер лудоманияға шалдыққан жандарға көмек көрсетіп, оңалту орталықтары мен сенім телефондары қолжетімді болуы тиіс. Бесіншіден, БАҚ пен әлеуметтік желілерде ақпараттық-ағартушылық жұмыстар жүргізіп, жастарға лудоманияның қауіптілігін түсіндіру қажет. Осы орайда, Түркістан облысы Сайрам ауданы білім бөліміне қарасты №92 Ақсу жалпы білім беретін мектебінде директордың тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары З.Абдирашидованың ұйымдастыруымен бірлескен жоспарға сәйкес, «Кәмелетке толмаған жастар арасындағы құқықбұзушылық пен қылмыстың алдын алу» тақырыбында Сайрам АПБ ЖКПБ ЮПТ -ның инспекторы, полиция майоры Сардор Турдикудовпен кездесу болып өтті. Кездесуде мектептің алғашқы әскери дайындық пәні мұғалімі С.Имамбеков кәмелетке толмаған жастар арасындағы құқықбұзушылық пен қылмыстың алдын алу және оқушылардың құқықтары туралы түсінік берді. Келесі болып сөз алған Сайрам АПБ ЖКПБ ЮПТ -нің инспекторы, полиция майоры Турдикудов Сардор Турдалиевич Қазақстан Республикасының «Бала құқықтары туралы» конвенциясындағы баптарды оқып таныстырды. Қазіргі таңдағы жасөспірімдер арасындағы қылмыс пен құқықбұзушылық, сондай-ақ зорлық-зомбылық , буллинг туралы ақпарат берді. Бұдан бөлек, құмар ойындар мен компьютерлік ойындардың таралуын азайту, нашақорлықтың алдын алу, есірткі бизнесіне қарсы күресу бойынша құнды деректермен бөлісті.
Қорыта айтсақ, лудомания – жастардың болашағына балта шабатын қауіпті дерт. Ол тек бір адамның өмірін күйретіп қана қоймай, тұтас қоғамның дамуына тұсау болады. Жас буын – еліміздің ертеңі. Егер біз бүгін лудоманиямен күреспесек, ертең білікті маманнан, еңбексүйгіш тұлғадан, рухани кемел ұрпақтан айрылып қалуымыз мүмкін. Сондықтан қоғам болып бірігіп, лудоманияның алдын алу, оны емдеу, жастарға дұрыс бағыт-бағдар беру – баршамыздың ортақ міндетіміз. Тек сонда ғана жастарымыз болашаққа сеніммен қарап, елімізді көркейту жолында аянбай еңбек етеді.