РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ АЯСЫНДАҒЫ ТУЫНДЫЛАР ТЫНЫСЫҢЫЗДЫ АШАДЫ

«Көне жетіген сыры» жастардың жігерін
жандырады

2017 жылдың сәуір айында Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы шеңберінде еліміздің әр түкпірінде түрлі тың бастамалар қолға алынды. Және ол қазіргі күнге дейін жалғасып келеді. Өз кезегінде күнгейде осы бағытта талай ілкімді істер жүзеге асты. Әсіресе облыстың мәдениет саласында сананы серпілтетін тың бастамалар қолға алынып, ол аз уақыт ішінде өз нәтижесін көрсетті. Биыл рухани жаңғыру бойынша жыл бойына атқарылған жұмыстарды бір қайырып, оған қорытынды жасалғаны да белгілі. Бұл мақсатта облыс әкімінің төрағалық етуімен арнайы есеп жиын өткен болатын. Сонда айналасы бір жылдың ішінде облыста өскелең ұрпақтың патриоттық сезімін оятып, рухын көтеретін, еліміздің мәдениетін мәністеп, тарихынан терең тағылым айтатын «Көне жетігеннің сыры» атты 10 сериялы телехикаяның, «Киелі Қазығұрт», «Отырарды қорғау», «Күш атасы — Қажымұқан» атты анимациялық фильмдер және «Ұлы Жібек Жолындағы ескерткіштер» деректі фильмдері түсірілгені мәлім етілді. Бұл туындылардың барлығы облыс әкімі Жансейіт Түймебаевтың ұйытқылық танытып, қолдау көрсетуімен жүзеге асқан болатын. «Сақ» және «Оңтүстік-фильм» киностудияларының түсіруімен көрерменге жол тартқан бұл туындылардың барлығы дерлік жұрт талғамынан шықты. Оған негіз де жоқ емес-тін. Себебі фильмдердің мағына мазмұны терең, сапасы жоғары. Ендігі кезекте оның әрбіріне тоқтала кетсек.
Мәселен 10 сериялы «Көне жетігеннің сыры» атты киножазбада негізгі оқиға желісі Қазығұрт асуында жол жөндеу жұмысына қатысып жатқан экскаваторшының топырақ арасынан бір қапшық тауып алуымен басталады. Ішін ашып қараса жетіген шығады. Көне заман жәдігері саналатын сол музыкалық аспаптың он екі нұсқасы түгел емес екені анықталады. Ішегі мен асығы жоқ. Бірақ оның сыртқы бетінде ескі көне түркі әріптерімен жазылған жазудың іздері анық байқалады. Бұл тектіліктің белгісі саналатын жетігенің жеті асығының қай жерде жасырылғаны туралы жұмбақталған жазу болатын. Сонау IX ғасырда жазылған ол жазбада Әл Фараби бабамыз осы шумақтың шешімін тапқан мемлекеттің Мәңгілік елге айналатынын таңбалап кеткені айтылады. Фильмнің басты кейіпкерлері Самал, Нұржан, Жандос есімді үш жас сол жұмбақ жазбаның шешімін табады. Сонда жетігеннің жеті асығы облысымыздың Түркістан, Арыстан баб, Отырар, Сауран, сынды киелі жерлерге жасырылғаны белгілі болады.
Өз кезегінде бұл жас ұрпақты білім нәрін қанып ішуге, туған жердің әрбір сайы мен тасын құрметтеуге үндейді. Бойдағы патриоттық сезімді арттыратын бұл фильмде бірлікті ту етіп, досқа берік, махаббатқа адал болу ондағы көріністер арқылы шебер түсіндіріледі.

Туынды «алтын бесік ауылды» аялауға
бастайды

Рухани жаңғыру аясында дайындалған кезекті туынды – «Киелі Қазығұрт» деп аталады. Балалардың ой танымын көтеретін бұл анимациялық туындының желісі былай өріледі. Қаланың сабылған тіршілігінен бір ауық тынығу үшін көлігімен өз ауылына бет алып келе жатқан әке. Ол бір уақытта ауылдың іргесіне жеткен кезде қасындағы баласына осы ауылда туылғанын айтады. Тау етегінде орын тепкен ауыл көрінісіне ерекше таңданған балақай оның ар жағында аспанмен таласып тұрған тау туралы сұрайды. Өз кезегінде әкесі оның киелі Қазығұрт тауы екенін айтады. Өрен таудың неге киелі екеніне таңданыс білдіреді. Сонда әлігі жігіт ағасы Нұх пайғамбардың Алланың әмірімен кеме жасап, оған өзінің ұрпақтары мен жан жануарлардың сыңарын жинағанын, сөйтіп айналаны топан су басқанда жүзіп кете барғанын, ал Құдай қаһарына іліккен адамдардың селдің астында қалғанын айтады. Ал Нұх пайғамбар болса, өзі бірнеше ай бойы жасаған кемеде қалып құтқарылғанын жақсылап әңгімелеп береді. Сөйтіп бірнеше күндерден соң нақ осы Қазығұрт тауына тоқтағанын, сондықтан да оның киелі деп аталатынын түсіндіріп береді. Ата-бабадан қалған бұл аңыз керемет анимациялық көріністер арқылы өте сәтті жеткізіледі.
Балаларға эстетикалық әсер сыйлайтын «Киелі Қазығұрт» аз күннің ішінде бүлдіршіндердің көз алмайтын мультфильміне айналып шыға келді.

«Отырарды қорғау» мультфильмі отты
жастарды тәрбиелеуді

Рухани жаңғыру аясында жарыққа шыққан «Отырарды қорғау» анимациялық фильмінің де көрермендер үшін алар орны алабөтен. Өйткені онда Айбол және Жанай есімді екі баланың тұтас Отырарды жаудан қорғап алуға ықпал еткені суреттеледі. Анимация сюжеті былай өрбиді. Айдарлы бала Айболды әкесі Отырарға білім алуға аттандырады. Сол сапарда ол Жанай есімді өзі құралпы алғыр баланы жолықтырады. Сәйкестік болғанда, ол да киелі кентке біліммен сусындалуға кетіп бара жатқан екен. Жолдары тоқайласқан екеуі Отырарға келіп ат шалдырады. Бір күні қаланың кереметін тамашалауға шыққан екеуі бетін бүркемелеген әлдебіреудің Отырарды басып алу үшін соғыс өнері туралы кітапты өзге азаматқа беріп жатқанының куәсі болады. Бірден әміршіге барып жеткізейін десе бұларды баласынатынын түсініп, барлығын ақылмен шешуге бел буады. Сөйтіп әлгі бет жүзі тұмшаланған адамның кім екенін білуге кіріседі. Аз күнде оның Отырар әміршісінің уәзірі екені анықталады. Қаршадай ғана екі бала әміршіге орынбасарының теріс ниетті адам екенін дәлелдеп, оның шынайы жүзін танытып береді.
«Білектінің бірді, білімдінің мыңды» жығатыны сәтті картинкалар арқылы мәністелген бұл фильм балақайлар бойына білімді болуды, жасы үлкенді сыйлауды, қонақты құрметтеуді және досқа адал болуды санасына сіңдіреді.

Күш атасын көрген бала спортқа ден қояды

Облыс әкімінің тапсырмасымен «Сақ» киностудиясы әзірлеген тағы бір туынды ол «Күш атасы Қажымұқан» фильмі еді. Онда ұлы дала төсінде дүниеге келген бала Мұқанның табиғат берген күштің иесі екені суреттеледі. Бойындағы дарынын ол игі істерге жұмсай білген көңілі таза, кіршіксіз адам екені де керемет әспеттеледі. Оның талай ерлік пен өрлік рухы сыналған күрестерде қарсыласын жер жастандырып, жеңіске жеткен мезеттері өте сәтті шығарылады. Туынды идеясының авторы аталған фильм арқылы өскелең ұрпаққа қазақ тарихында өзіндік із қалдырған тұңғыш кәсіпқой палуанды қазіргі буынға насихаттау арқылы олардың салауатты өмір салтын ұстануға, қазақша күреске, спортқа деген сүйіспеншілігін тудыруға шақырады. Сонымен қатар туындыдағы көріністерде Отан үшін намысты қолдан бермеу жеткізіледі.
Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы негізінде дайындалған кезекті телевизиялық дүние – «Ұлы Жібек жолындағы көне қалалар» деп аталады. Онда облыстағы тарихи ескерткіштер, киелі орындар мен Ұлы Жібек Жолы бойында орналасқан Сауран, Отырар, Арыстанбаб, Түркістан, Қараспантөбе, Жуантөбе, Күлтөбе қалашықтарының тарихы баяндалады. Олардың ежелгі замандарда қазақ өркениетінің өзегі болғаны оң мысалдармен келтіріледі. Ұлттық мақтанышымызды көрсету арқылы мәдениетіміз дәріптелетін бұл фильмді жұртшылық жылы қабылдайды.
Көрерменнің оң ықыласын тудырған бұл фильмдердің барлығы да әлі талай буынның рухани жан дүниесін байытып, ұлы істерге ұмсынуына түрткі болатыны анық.

С. НҰРАЙ.